به گزارش خبرنگار مهر، دومین همایش «تصویر قلم» که به بیان اندیشه های شهید آوینی در مورد نقد اختصاص داشت توسط مسعود فراستی و اکبر نبوی دو منتقد سینمای ایران عصر امروز ۲۲ فروردین ساعت ۱۷ در آیین گشایش نخستین جشنواره فیلم کوتاه «سماء» در سینما فلسطین برگزار شد.
در ابتدای این مراسم مسعود فراستی درباره مقوله نقد در اندیشه شهید آوینی گفت: شهید آوینی در نقدی آلفرد هیچکاک را استاد مطلق سینما می دانست و معتقد بود که سینما با پیام، فلسفه و ادبیات، سینما نمی شود بلکه این صنعت یک مدیوم مستقل دارد که اساس آن سیر روحی و دلی است.
وی ادامه داد: شهید آوینی معتقد بود سینما، هنر فضا است به این معنا که وقتی هر رویداد به فضای سینما تبدیل می شود آن فضا و اتمسفر است که داستان در سینما را روایت می کند. در واقع هنر از پس سرگرمی می آید یعنی یک سینماگر اول سرگرم می کند و بعد هنرمند است. درست به همین دلیل است که مرتضی به درستی هیچکاک را استاد مسلم صنعت سینما می داند چراکه هیچکاک معتقد است هنرمند برای بیان خودش باید هزینه سنگینی بدهد و هنر از پس سرگرمی می آید بنابراین پیام، ادبیات و فلسفه به هیچ عنوان سینما نیست.
در ادامه این نشست اکبر نبوی درباره شیوه و نگاه شهید آوینی نسبت به مقوله نقد توضیح داد: زمانی که درباره شهید آوینی صحبت می کنیم قرار است نگاه و شیوه او را ارزیابی کنیم و در این مسیر در حوزه نقد حرف از نگاه آوینی به فیلم است زیرا تعریف آوینی از نقد، در فیلم های سینمای ایران خلاصه می شود.
نبوی با اشاره به این مطلب که شهید آوینی یک سالک مستمر بود، افزود: به اعتقاد من شهید آوینی سالکی بود که مدام، «شدن» را تجربه می کرد و از مرزهای پیش رو، افق های بالاتر را تجربه می کرد بنابراین اعتبار نقد از نگاه شهید آوینی هیچ زمان ساکن و راکد نبود بلکه مدام در حال رشد و «شدن» بود.
این منتقد در ادامه صحبت های خود با اشاره به این مطلب که اغلب منتقدان گرفتار ادبیات چپ مارکسیستی هستند، گفت: متاسفانه نوعی بیماری از دهه ۲۰ شمسی تا امروز در بین منتقدان وجود دارد و البته شهید آوینی هم به دلیل اینکه در این جغرافیا و مرز و بوم نفس می کشید از این قائده مستثنی نبود. حاکمیت نسبتا سنگین ادبیات چپ مارکسیستی هنوز در تفکرات ما جاری است و بخش بزرگی از جامعه شبه روشنفکری زیر سایه این بیماری هستند و باید بگویم که متاسفانه این شهید اهل قلم نیز در حوزه نقد متاثر از این شرایط بود.
در ادامه این نشست مسعود فراستی در پاسخ به اظهار نظر اکبر نبوی درباره ادبیات چپ مارکسیستی در نگاه شهید آوینی گفت: با این مطلب که مرتضی، سالک بود موافقم و هیچ شکی در این مطلب نیست اما معتقدم که نظرات آوینی به هیچ عنوان تغییر نمی کرد. اوایل حضور آوینی در حیطه نقد، من آثارش را ویراستاری می کردم بخصوص ویراستاری آثار و مطالبی که در حوزه سینما می نوشت به عهده من بود. بنابراین کاملا او را می شناسم که ابدا تحت تاثیر فرهنگ مارکسیستی قرار نداشت و حتی تحت تاثیر لیبرالیسم فرهنگ غربی نیز نبود و بر خلاف بسیاری که دشمن هیچکاک هستند شهید مرتضی آوینی در آخرین مطالب سینمایی اش هیچکاک را استاد مطلق سینما اعلام می کند.
فراستی گفت: همچنین شهید آوینی از کلمه فرم استفاده نمی کرد و تکنیک را در نگارش نقدهای خود جایگزین کرد. این شهید اهل قلم به درستی معتقد بود که محتوا از پس تکنیک می آید و محتوا هم به هیچ عنوان بدون فرم وجود ندارد یعنی این فرم است که مضمون را به سینما تبدیل می کند.
اکبر نبوی در ادامه گفت: مرتضی به عنوان یک مسلمان به هیچ عنوان متاثر از جهان معنوی مارکسیستم نبود بلکه منظور من ادبیات و نوع قلم پرخاش جویانه و منتقد شهید آوینی است.
وی با اشاره به رویکرد آوینی به سینما گفت: مسعود فراستی در صحبت های خود عنوان کرد شهید آوینی، هیچکاک را استاد مسلم خود می داند که این تفکر اساسا اشتباه است چرا که نمی توان درباره ایده ها مطلق سخن گفت. سینما سه ساحت مشخص برای تحلیل دارد که این سه ساحت شامل صنعت، هنر و رسانه می شود و آنچه وجه سینمایی اثر را ارزشمند می کند پیام است.
این تهیه کننده سینما با اشاره به اینکه نقد یک اثر هنری و سینمایی نسبت مستقیم با روحیه منتقد دارد، تصریح کرد: نقد یک اثر هنری و سینمایی نسبت مستقیم با روحیه تحلیلگر و منتقد دارد چرا که منتقد بر اساس احوالات و قبض و بسط روحش مطلب می نویسد. به همین دلیل من همیشه به شاگردانم توصیه می کنم زمانی که بسط روح دارند بهترین زمان برای نقد کردن است.
فراستی در پاسخ به مطلب اکبر نبوی گفت: واقعیت این است که مرتضی آوینی به درستی گفته که همه سینما یعنی آلفرد هیچکاک. او، هیچکاک را مظهر سینما می داند و من برخلاف نظر نبوی روی این نکته پافشاری می کنم.
وی با بیان مصداق هایی گفت: شهید آوینی هنگامی که نسبت به مطلبی موضع و یا انتقادی داشت با نام مستعار فرهاد گلزار می نوشت همانطور که درباره «هامون» مهرجویی و برخی فیلم های مخملباف تند و تیز می نوشت اما به هیچ عنوان نقد را با ادبیات مارکسیستی در هم نمی کرد و نسبت به هیچ موضوعی تعارف و شوخی نداشت.
فراستی افزود: شهید آوینی معتقد بود که هیچ فیلمسازی نباید خودش را با سنجاق به اثر پیوند دهد زیرا اثر را یک موجود مستقل از صاحب آن می دانست. با این اوصاف آثاری که شهید آوینی چه به اسم فرهاد گلزار و چه به اسم حقیقی خود می نوشت، رد پای او را داشت. او زمانی که به اسم شهید آوینی قلم می زد تفکر درست انقلاب اسلامی در آثار را مورد بررسی قرار می داد اما زمانی که نام فرهاد گلزار را بکار می برد به جامعه روشنفکری می تاخت.
اکبر نبوی در پاسخ به این پرسش که آیا روش نقد مرتضی آوینی قابلیت الگوبرداری برای منتقدان جوان را دارد؟ گفت: نقد به هیچ عنوان وجه سلبی و یا ایجابی ندارد و شهید آوینی شاخصه های خوبی برای عرضه روش های نقد داشت و به هیچ عنوان مطلق گرا نبود.
فراستی گفت: نظرات شهید آوینی مطلق است درست مانند نظرات من که مطلق است. آوینی همچنان بهترین تئوریسین فرهنگ انقلاب اسلامی است که از جهان روشنفکری عبور کرده است. اسلوب نقد مرتضی، اسلوب نقد فرم بر محتواست که این نوع نگاه تاکید می کنم مطلقا درست است.
این منتقد در پایان گفت: شهید آوینی را هم از جنبه مثبت و هم از جنبه منفی می توان در آثارش ردیابی کرد چرا که در نقدهایش مدام خود را و اندیشه هایش را بیان می کرد.
نظر شما